30 maja 2019

Legenda o pięknej Jadwidze
i nieszczęśliwej miłości na Považskom hrade

Przygotowała: Miloslava Ożdżeńska

1. Poważski zamek

Wiek XVI w Europie Środkowej symbolizuje walkę o tron królestwa Czech i Węgier między Ferdynandem I Habsburgiem a Janem Zapolyą oraz wiele przegranych bitew, w tym pod Mohaczem w 1526 r., gdzie armia osmańska rozgromiła wojska węgierskie dowodzone przez króla Ludwika Jagiellończyka. To był czas, kiedy obowiązywał honorowy kodeks rycerski a każdy z kandydatów na rycerza znał tzw. osiem cnót, do których zaliczano:

życie w prawdzie
wiarę
żałowanie grzechów
dawanie dowodów pokory
miłowanie sprawiedliwości
bycie miłosiernym
bycie szczerym i wielkodusznym
znoszenie prześladowań

Najbardziej uznanym, ale i brutalnym wojownikiem ówczesnego królestwa Węgier był Ladislav z Podmanína. Zasłynął on ze swoich rządów prowadzonych żelazną ręką, dzięki czemu w dość krótkim czasie wszedł w posiadanie prawie wszystkich poważskich zamków i grodów, oprócz jednego - Budatína.

Ladislav Podmanický stał się wzorem dla swoich wnuków - braci: Jana i Rafaela, którzy po jego śmierci przejęli część majątku rodu Podmanickovców. Ich główną siedzibą był Poważski Zamek [Považský hrad] pobudowany na stromym wzgórzu nad rzeką Wag.

2. Herb rodu Podmanickowców

Zważając na fakt, iż bracia byli wychowywani zgodnie z kodeksem rycerskim, a czasy w których żyli odznaczały się nieustającymi wojnami, wywarły na nich negatywny wpływ, co przerodziło się w niesłychaną brutalność w wielu aspektach ich działań. Zasłynęli oni ze swoich wypraw rabunkowych, którym nierzadko towarzyszyły morderstwa, rozpacz i łzy niewinnych osób. Mieli tak wielką władzę i siłę, że nikt nie był w stanie ich pokonać i zatrzymać fali popełnianych zbrodni, do czasu, kiedy skutki pewnego spotkania w 1545 r. (lub 1543 r.) doprowadziły ich do poddania wobec królowi. Jan i Rafael zawsze wspólnie planowali wyprawy i na nie razem wyruszali. Jednak pewnego razu Jan powiedział do brata „myślę, że jesteśmy już wystarczająco silni i doświadczeni. Moglibyśmy przy najbliższej wyprawie spróbować się rozdzielić. Ja pojadę z częścią wojska na Morawy, a ty w kierunku Żyliny, przez dolinę Kysuce i Przełęcz Jabłonkowską na Śląsk”. Rafaelowi spodobał się ten pomysł, bracia uścisnęli sobie dłonie i tak też później uczynili.

Po kilku dniach wyprawy, gońcy Rafaela poinformowali go, że dostrzegli 6 wozów jadących im na przeciw, a w jednym z nich jedzie śląski szlachcic wraz córką Jadwigą. Niespodziewane spotkanie pięknej niewiasty na drodze wprawiło dojrzałego Rafaela w pasję i chęć zdobycia Polki. Jednak wiedział, że jedynym sposobem na osiągnięcie swojego celu będzie brutalna napaść na orszak. Rafael zeskoczył z konia i razem z rycerzami zaatakował Polaków. Szlachcica i jego podwładnych obwiązali grubymi linami i wrzucili do górskiej rzeki, zaś piękną Jadwigę posadzili w wozie Rafaela, po czym natychmiast ruszyli w drogę powrotną. Jeszcze tej samej nocy wrócili na Poważski Zamek, a dziewczynę zamknięto w strzeżonej komnacie. Tylko jedna osoba mogła przynosić jej picie i jedzenie, a była nią starsza służąca. Zakochany Rafael od razu wyznał jej swoją miłość, ale Jadwiga go odrzuciła, co wywołało u niego frustrację. W międzyczasie zraniony polski szlachcic wyswobodził się z lin i dotarł do najbliższego domostwa, gdzie otrzymał pomoc. Dzięki niej mógł wrócić na Śląsk i natychmiast powiadomić swojego syna o tym, co się wydarzyło. Ten dzielny młodzieniec postanowił uratować ukochaną jedyną siostrę i zorganizował wyprawę na Poważski Zamek.

Nieświadom przygód brata, Jan powrócił na Považie i dowiedziawszy się o historii pięknej niewiasty i nieszczęśliwej miłości Rafaela sam zechciał poznać istotę, która tak zmieniła brata. Wtargnąwszy bez zgody brata do strzeżonej komnaty, ujrzał Jadwigę i oczarowany urokiem zapragnął jej ręki. Wielka miłość do tej samej kobiety rozdzieliła braci, którzy w szale uniesień zaczęli się szarpać na jej oczach. Na widok mężczyzn Jadwiga swoim przeraźliwym krzykiem spowodowała, że służba przybiegła do komnaty, rozdzieliła braci i zaprowadziła do swoich izb. O świcie Jan przekazał Rafaelowi rękawicę, tym samym wyzywając go na pojedynek, do którego miało dojść za trzy dni. Kiedy dowiedzieli się o tym kompani, w obawie o swoją przyszłość postanowili pogodzić braci i przekonać ich, że będą silni tylko wtedy, kiedy będą razem. Zatem zaproponowali, żeby w drodze losowania wyłoniono tego, który poprosi Jadwigę o rękę. Szczęście sprzyjało Janowi, a brat już mógł tylko skrywać swoją złość i smutek głęboko w sobie. Po kilku dniach przygotowań do zaślubin dworscy informatorzy przekazali wiadomość, że zamek w Budatínie został opuszczony przez ród Szunyoghowców, właśnie powołanych na dwór cesarski. Bracia już od dłuższego czasu przygotowywali się na podbój Budatína, a teraz stała przed nimi wyjątkowa okazja.

3. Zamek w Budatínie

Bez wahania zorganizowali wyprawę i wyruszyli. Sytuację tę wykorzystał Rafael, który po kilku godzinach podróży zaczął udawać, że bardzo źle się czuje i po rozmowie z bratem powrócił na zamek. A tam, postanowił przekonać Polkę do swej miłości, jednak ona wciąż się wzbraniała i zaczęła mu grozić, że przyjdzie po nią ukochany i go pomści. I tak, wielkie pragnienie i miłość przerodziły się w nienawiść, a Rafael zagroził, że jeśli on jej nie pojmie, to już nikt inny. Rafael zbiegł do staruszki, która przynosiła niewieście jedzenie i umówił się z nią, że podadzą Jadwidze truciznę, a brat nigdy się nie dowie o tym, co się wydarzyło. Truciznę wlali do wina, a Rafael zaprosił dziewczynę na obiad z prośbą o przebaczenie. Ona przyjęła zaproszenie i kiedy miała już w ustach kielich, do izby wbiegł strażnik z informacją, że nieznani rycerze właśnie napadają na ich zamek. Rafael zdążył uciec tylną bramą, a tym nieznajomym okazał się być brat Jadwigi jadący z pomocą. Wraz ze swoim wojskiem rodzeństwo zabrało cenne rzeczy i odjeżdżając spaliło zamek. Rafael zdążył dotrzeć do Jana i przekazał mu wiadomość o napadzie, po czym bracia postanowili uratować swój majątek i powrócić na Poważski Zamek. Jednak, kiedy tam dotarli poza popiołem już nic nie ujrzeli, ani swoich rabunków, ani pięknej Polki. Po tych doświadczeniach zdecydowali o odbudowie zamku i życiu już tylko razem. Świadomi naruszonego zaufania i spadku siły, jaką posiadali postanowili poddać się królowi, a ten udzielił im łaski.

Po śmierci braci Podmanickich świetność Poważskiego Zamku zaczęła wygasać. W 1895 r. ruiny zamku wykupił baron Leopold Popper, pochodzący z jednego z najbardziej bogatych rodów ówczesnej monarchii austro-węgierskiej, jednak dopiero w 2007 r. rozpoczęto zabezpieczanie ruin, konserwację i odbudowę zamku. Dziś prace już się kończą a my możemy cieszyć się pięknymi widokami i historią rycerzy-rabusiów, których nagrobki umieszczone zostały w Poważskim kościele.

4. Widok z Poważskiego Zamku 5. Nagrobek Rafaela Podmanický w Poważskim kościele

Źródła

Fotografie:

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_Powaski#/media/File:15_Povazsky_hrad.jpg

2. https://cs.wikipedia.org/wiki/Podmaničt%C3%AD#/media/File:Coat_of_arms_of_Podmanitzky.jpg

3. http://www.rajeckadolina.eu/hrady-zamky/zamok-budatin-Budatinsky_zamok/pl/

4. https://povazska.dnes24.sk/cakanie-sa-skoncilo-na-povazsky-hrad-sa-vratila-vyhladavana-atrakcia-295659

5. http://www.regionalnedejiny.sk/?p=14353

Cytat:

https://www.povazske-podhradie.sk/povest-o-krasnej-hedvige/

Bibliografia

1. J. Kočiš "Od Čachtic po Strečno"